Al vanaf jongs af aan heb ik het gevoel gehad dat ik nergens bij hoorde. Dat er geen community was voor mij. Dat ik balanceerde tussen verschillende werelden, maar toch steeds nét weer tussen wal en schip viel. Ik ben geboren in Canada en heb een Iers/Libanese vader en een Nederlands/Indische moeder. Zolang als ik me kan herinneren ben ik zoekende geweest naar wie ik eigenlijk ben en waar ik thuis hoor, want nergens voelde ik me geaccepteerd. Hoe kon ik mijn Libanese roots claimen als ik geen Arabisch kon? Hoe kon ik Indisch in het land van herkomst was geweest? De grapjes die hierover gemaakt werden, hadden een grote impact.
Het veroorzaakte een intern gevoel van twijfel en schaamte. Ik voelde me niet volledig 'Nederlands', maar ook niet volledig 'buitenlands'... Dus waar hoorde ik dan wel bij? Met deze vraag heb ik jarenlang geworsteld, deels omdat ik er door anderen mee werd geconfronteerd. Totdat ik tijdens de zoektocht naar mezelf de term racial imposter syndrome tegen kwam, en het allemaal begon te klikken. In mijn zoektocht kwam ik er achter hoeveel mensen eigenlijk met dezelfde soort gevoelens en overtuigingen worstelen, zeker mensen uit families met complexe migratieachtergronden, zoals bij mij het geval is. Deze herkenning en erkenning is voor mij erg waardevol geweest.
Racial imposter syndrome
Racial imposter syndrome omschrijft het gevoel van onzekerheid en twijfel dat iemand ervaart wanneer je interne etnische identiteit niet overeenkomt met de perceptie van anderen over deze etnische identiteit. Dit gaat gepaard met de overtuiging dat je nergens echt bij hoort. Je kunt je hierdoor een fraudeur - of imposter - voelen, omdat je deel probeert te zijn van een community die jou vervolgens niet volledig accepteert.
Doordat het geen officiële diagnose is, is er relatief weinig over te vinden op het internet. Daarom heb ik psycholoog Eneida Delgado Silva geïnterviewd om mij er meer over te vertellen. Eneida is al 20 jaar psycholoog en heeft 13 jaar geleden haar eigen praktijk geopend. In haar praktijk wordt extra aandacht besteed aan de mentale gezondheid van mensen met een migratieachtergrond. Ik stelde haar 7 vragen die mij nog onduidelijk waren over racial imposter syndrome.
Is dit een nieuw begrip of bestaat het al langer?
“Het is eigenlijk iets wat al jaar en dag in de migranten community wordt ervaren. Ik herken het zelf heel erg vanuit mijn eigen generatie. Ik ben zelf van Kaapverdiaanse afkomst en in Rotterdam opgegroeid. In de wijk waar ik opgroeide woonden ook veel Kaapverdianen, dus overal waar ik kwam voelde ik me thuis. Toch merkte ik dat als je ergens in uitblonk of ‘te Nederlands’ leek, dat je dat wel te horen kreeg. Ik was vroeger best wel een stuudje, en op een gegeven moment ben ik dat een beetje gaan downsizen. Omdat ik het gevoel kreeg dat ik er anders niet bij hoorde. Anders was ik niet ‘straat’ genoeg. Ik hoorde de term racial imposter syndrome een paar maanden geleden voor het eerst en dacht huh… racial imposter syndrome? Ik werk al 20 jaar als psycholoog, maar dit had ik nog nooit gehoord. Toen ik de term thuis ging opzoeken moest ik eigenlijk wel een beetje lachen, want ik dacht: maar dat kennen wij al lang!”
Waar komt dit imposter gevoel in de kern vandaan?
“Onze cultuur en afkomst zijn erg belangrijk bij het vormen van onze identiteit, en die kern begint eigenlijk bij je ouders. In de eerste fase van je leven draait alles om veiligheid. Je wilt geaccepteerd worden door je ouders. Dat is de basis van elk kind. Dus je gaat automatisch mee in hun cultuur. Dat is een voorwaarde om je zeker te voelen. Dat je kan zeggen: hier kom ik vandaan, dit is mijn basis. Maar als je om bepaalde redenen niet mee kunt gaan in hun cultuur, dan heeft dat invloed op je identiteit en emotionele ontwikkeling. Dit interne conflict ontstaat vaak wanneer je bij één groep blijft hangen. De andere kant blijft dan onderbelicht. Soms ontstaat dit wanneer één van de ouders niet meer in de picture is. Het kan ook gebeuren bij families waar, ondanks ze betrokken zijn, je alsnog naar één kant leunt. Wat je dan vaak krijgt is dat men de behoefte heeft om er één te kiezen. Om daarbij aan de kapstok te hangen: ik hoor hier thuis. Maar goed, diegene heeft nog steeds behoefte aan beide culturen, en dat gemis kan voor veel gevoelens zorgen.”
Waarom hebben mensen met meerdere afkomsten hier meer last van dan mensen met één afkomst?
“Door de pubertijd heen ga je steeds meer ontdekken wie je bent. Je bent continu in verandering en gaat van alles onderzoeken. Maar mensen met één afkomst hebben altijd datgene datgene waar ze op terug kunnen vallen: bij mijn ouders is het zo. Wij zijn Kaapverdianen, en dat is zoals het daar gaat. Daar wil ik van losbreken, dus ga ik een beetje experimenteren. Maar ik kan nog altijd teruggaan naar die duidelijke thuisbasis. Bij iemand met gemixte afkomst is dat veel complexer, omdat ze binnen hun basis al hun hele leven op zoek zijn naar: wat ben ik nou eigenlijk? Het begint bij je ouders en de immediate family er omheen. En hoe zij op je reageren. En dat hoeft niet altijd negatief te zijn, maar gewoon commentaar. Je merkt dan dat je nét iets anders benaderd wordt dan neefjes en nichtjes die bijvoorbeeld volbloed zijn.”
Ik merk voornamelijk druk vanuit de maatschappij, waar komt dat door?
“Het komt doordat we in een maatschappij leven dat graag in hokjes denkt. Die wil graag duidelijkheid: waar pas jij onder? Dus ik, als zwarte vrouw, weet dat ik wordt geplaatst in het hokje ‘zwarte vrouw’. En daar moet ik continu mee worstelen. Wanneer ze mij daar plaatsen, worden er automatisch allemaal labels op mij geplakt. Als iemand jou ziet en je bent op een Indisch feestje, dan kunnen ze misschien denken dat je Turks bent. En wanneer jij dan uitlegt dat je ook Indo bent… ja dan moeten ze allemaal schakelen. En het moment dat dat gebeurt, zorgt het ervoor dat jij op dat moment voelt: ik hoor er niet bij. Het geeft toch even wat ongemakkelijkheid. Of je krijgt daarna allemaal vragen. Alsof jij jezelf continu moet bewijzen en verantwoorden. En alle verwachtingen en labels die daar aan geplakt worden, maken het niet makkelijker. Waarom het voor mensen met een gemengde afkomst extra lastig is, is omdat het van beide kanten kan komen. Bij mij als ik Kaapverdiaans ben, is het gelijk klaar. Maar iemand met gemengde afkomst krijgt het van allebei de communities waar ze vandaan komen. Dus je krijgt het dan dubbelop. Je krijgt het daar en je krijgt het ook nog vanuit de Nederlandse maatschappij. Dat maakt het denk ik extra lastig.”
Welke gevolgen kan racial imposter syndrome met zich meebrengen?
“Het kan veel problemen met de identiteit teweegbrengen, waardoor je langer op zoek bent naar wie je bent. Wat vaak gebeurt is dat mensen gaan overcompenseren en heel erg hun best gaan doen om erbij te horen. Maar daardoor wordt de weg veel langer. Omdat je te lang ergens aan vast blijft hangen met het gevoel: ik moet me hier bewijzen. Terwijl je identiteit daar niet aan vast zit. Het is deel van je identiteit, maar niet je gehele identiteit. Wat er kan gebeuren wanneer je daar niet goed in wordt begeleid of het niet snel genoeg inziet, is dat je dan een deel van je identiteit gaat afstoten. En daarin met alle gevolgen van dien minder van jezelf gaat ontdekken. Dan blijf je langer hangen in een hele sombere plek. Een gevoel van leegte. En dat kan van alles met zich meebrengen, want je gaat door ten koste van alles. Uiteindelijk kan dat leiden tot depressies en angsten die je niet direct kan plaatsen. Puur vanwege die onzekerheid, omdat je te lang ergens blijft zoeken zonder resultaat.”
Wat is het belang ervan dat dit gevoel een naam heeft gekregen?
“Het is goed dat het een naam krijgt en dat mensen het ook kunnen benoemen. Ik vind sowieso dat de problematiek waar migranten mee kampen erg onderbelicht is. We hebben natuurlijk algemene termen als depressie en angst, maar daarin vind je weinig differentiatie als het gaat om dingen waar specifieke doelgroepen mee struggelen. En dat ze daar ook een naam voor krijgen. Dat komt doordat de geestelijke gezondheidszorg (alle onderzoeken die worden gedaan en de organisaties die daarover gaan) predominantly white zijn. Er begint wel steeds meer aandacht voor diversiteit te komen en ook qua diagnoses en vragenlijsten wordt er steeds meer gekeken naar cultuur en achtergrond. Maar we zijn nog heel erg in het beginstadium. Helaas gaat het heel traag allemaal. Er zitten veel voorwaardes verbonden aan het testen en wetenschappelijk onderzoeken van dit soort problematiek. Het moet aan zoveel dingen voldoen. En dat kost gewoon tijd. Daar ben ik me ook van bewust. Maar in de tussentijd hoop ik dat het in de media wordt aangewakkerd, want dan komen dingen soms sneller op gang.”
Wat wil je meegeven aan mensen die met racial imposter syndrome struggelen?
“Dat de verandering bij jezelf begint. En dat klinkt heel cliché. Maar aan de buitenwereld kan je niet altijd iets doen. Zo lang jij comfortabel bent met wie jij bent, is dat het enige dat telt. Wees niet bang om je eigen pad te kiezen, ook als die afwijkt van de verwachtingen van anderen. Wat ik wil benadrukken is dat we allemaal uniek zijn. Dat jouw cultuur op zichzelf al een eigen unieke cultuur is. Omarm dat. Mensen willen je vaak verklaren. Dat is het menselijke brein. Die is beperkt. Maar jij hoeft jezelf niet te beperken, te reduceren, om in een hokje te passen. Je hoeft niet in een hokje te passen. Er zit helemaal geen verwarring in wie je bent. Het is duidelijk wie jij bent. Je bent een stukje dit en een stukje dat. Wat is daar de verwarring aan? Het is gewoon zoals het is. Two people fell in love en toevallig komen ze uit twee verschillende plekken. Dat hoef je niet te verklaren, zelfs als mensen het niet kunnen bevatten.”